Alzheimer Hastalığının Nedeni Bakteri mi?
Nilüfer Yıldırım
World Alzheimer 2015 raporuna göre 2050 yılında 130 milyon Alzheimer hastası olacağı öngörülmektedir. Ortalama yaşam süresinin uzamasıyla vaka sayısı artmakta ve yaşanılan maddi-manevi kayıplar, hastalığının nedenlerini, patofizyolojisini ve tedavisini daha fazla araştırmayı zorunlu hale getirmektedir. Alzheimer hastalığı etiyolojisi için birçok hipotez ortaya konulmuş olsa da nedeni tam olarak bilinmemektedir. Alzheimer hastalığının ilerlemesini durdurmak ve bu hastalığının nedenini ortaya koymak amacıyla birçok çalışma yapılmaktadır.
Pubmed veri tabanında kronik diş iltihabının temel patojeni olan, gram negatif anaerobik bakteri Porphyromonas gingivalis ve Alzheimer ilişkisini inceleyen, ilki 2012 yılında yayımlanmış 13 makale bulunmaktadır. Ocak ayında Science Advances’ta [Sci Adv. 2019 Jan 23;5(1):eaau3333.] yayımlanan farelerde yapılan çalışmada P. gingivalis’in ağızdan beyne geçebildiği ve gingipain adında bir proteaz salgıladığı gösterilmiş. Dominy ve arkadaşlarının yaptığı bu çalışmada P. gingivalis’in gingipain salgılanması yolu ile nöronal hasarı arttırarak Alzheimer hastalığının patogenizinde rol aldığı varsayılmış. Alzheimer hastalarının beynindeki gingipain immun reaktivitesinin Alzheimer hastası olmayan kontrol grubundan daha yüksek olduğu gösterilmiş. Ayrıca gingipainler, tau ve ubiquitin (nöronal fonksiyon için gerekli olan) protein patolojisi ile ilişkili bulunmuş. Nörotoksisiteyi engellemek için, gingipainleri hedef alan güçlü, seçici, beyne geçebilen gingipain inhibitörleri tasarlanmış ve geliştirilip test edilmesi sağlanmış. Elde edilen verilere göre gingipain inhibitörlerinin oral uygulanması ile fare beyninde gingipain kaynaklı nörodejenerasyonun ve amiloid plak oluşumunun engellendiği, nöroinflamasyonun ve P. Ginivalis bakteri yükünün azaldığı gözlemlenmiş. Ek olarak Alzheimer hastası olan 10 bireyin Beyin Omurlik Sıvısı (BOS) ve tükürüğü incelenerek BOS’da P. gingivalis DNA’sının tespitinin ileride tanı testi olabileceği öne sürülmüş.
Araştırmanın bulguları beyne geçen P. gingivalis bakterilerinin salgıladığı
gingipainlerin Alzheimer hastalığının patogenezinde önemli bir rol oynadığına ve geliştirilen gingipain inhibitörünün hastalığın tedavisine
yeni bir boyut kazandıracağına dair kanıtlar sunmaktadır. Bu çalışmada
kullanılan gingipain inhibitörleri ile klinik faz bir çalışması 34 hasta ile
tamamlanmış olup sonuçları henüz açıklanmamıştır. Ayrıca klinik faz iki
ve üç çalışmalarının yapılacağına dair kayıt clinicaltrials.gov’da bulunmaktadır.
