Besinleri Kısıtlamadan da Kilo Kaybı Mümkün

Tuğçe Nur Erçetin

İştah/doyma mekanizması, sekonder hastalık riski çok yüksek olan obeziteye yatkınlığı arttıran önemli bir faktördür. Obezitenin neden olduğu disfonksiyonu iyileştirmek için vücut ağırlığının %5–10 oranında azaltılması faydalı bulunmuştur. Peki zayıflanmak istenildiği halde neden zayıflanamıyor? Besin alım sıklığı, yöntemi kilo vermede etkili mi? Sürekli besin kısıtlamasına gidilmek zorunda mı?  

Kilo verme sürecinde sıklıkla kullanılan tahmini enerji gereksiniminin  %20 altına dayanan Sürekli Enerji Kısıtlaması (SEK) yöntemi en faydalı model olarak görülmektedir. Fakat iştah faktörü, vücuttaki enerjinin senkronizasyonundaki ve diyete uyumdaki zorluklar sebebiyle kilo verme sürecini zorlaştırmaktadır. Haftanın ardışık olmayan günlerinde 5 gün gereksinimi kadar, 2 gün enerji gereksiniminin %70 altında kalori içeren 5:2 Aralıklı Enerji Kısıtlamalı (5:2 AEK) diyet yöntemi, günümüzdeki popüler diyet alternatiflerden birisi olmuştur. Adaptasyon kolaylığı bu diyet türünü tercih edilebilir kılsa da fayda sağlaması konusunda soru işaretleri içermektedir. 

Nature dergisinde yayımlanan bir çalışmada [Eur J Clin Nutr. 2022 Jan;76(1):65-73], SEK ve 5:2 AEK yöntemleri kulllanılarak açlık, tokluk metabolizması ve iştah açıcı etkileri karşılaştırılmıştır. Aşırı kilo ve obeziteyle ilişkili metabolik kusurların tedavi farklılıkları üzerindeki potansiyel etkisini en aza indirmek için araştırma sağlıklı, genç ve normal kilolu bireyleri kapsamıştır. On beş günlük araştırma süresince iki yöntem arasındaki fark gözlemlenmiştir. 

Çalışmada 2 deney grubundaki kişilerin enerji metabolizmasına uygun yemekler, belirlenen periyotlarla sağlanmıştır. 5:2 AEK’in SEK’e göre iştah farkını gözlemlemek için Öğün Tolerans Testi (ÖTT), diyet bazlı vücut sıcaklık değişimlerine dayanan bir Karşılaştırmalı İştah Skoruyla (KİS) oluşturulmuştur. KİS değerinin yüksek olması, yemek için daha fazla motivasyonu veya daha az tokluk hissinin olduğunu göstermiştir. 

Yapılan çalışmada 5:2 AEK ve SEK’in kilo verme üzerinde benzer etkili olduğu görülmüştür. 5:2 AEK yönteminde SEK’e göre bel ve kalça çevresi ölçümlerinde karşılaştırılabilir bir azalma görülmüş, açlık glukoz değerlerinde (Homo IR) ise önemli bir iyileşme gözlemlenmiştir. Bunun yanında kalp atım hızında da azalma meydana gelmiştir.

Çalışmada sunulan ilginç bulgulardan biri ise; 5:2 AEK yönteminde açlık halindeki iştahta azalma olurken, SEK yönteminde artış gözlemlenmiştir. Tokluk sırasında ise iştahta azalma olmamıştır. Çalışmanın dayandırıldığı diğer çalışmalarda; 5:2 AEK ve SEK arasında iştahta karşılaştırılabilir azalma, tokluk ve doyum duygularında artma gözlemlenirken, 5:2 AEK’in  sonrasında açlık insülin konsantrasyonunda ve insülin direncinde belirgin azalmalardan bahsedilmesi çalışmayı doğrular niteliktedir. 

5:2 AEK’in metabolizma ve iştah üzerindeki etkili ve yeni tedavi yöntemlerine önemli bir yol gösterici olabileceğini düşündürmektedir. İştah yönetiminde sıkıntı yaşayan ve uzun süreli açlıklara uyum sağlayamayan kişilerde kolay adaptasyon sağlamaktadır. Aralıklı açlık (5:2), kan şekerinde faydalı değişiklikler göstermesi, kilo kaybında sürekli açlıkla benzer sonuçlar vermesi ve uygulanabilirliği sayesinde yeni araştırmalarını beklemektedir.