Uzaklardan Ruha Dokunan Yardım Eli
Tuğçe Nur Erçetin
Doğal afetler, insanlar üzerinde fiziksel ve duygusal olarak ciddi yıkıcı etki yaratan olaylardır. Kişinin güvenli dünya algısını yıkarak çıkıp gelen travmayı bireysel olarak atlatması, zor ve süreç isteyen bir durumdur. Bu süreci hızlı atlatmaya yarayan akut müdahaleler ile kişilerin temel ihtiyaçları ve güvenlik stabilizasyonu sağlanırken sonrasında psikososyal destekler ile kişilerin sosyal çevreye yeniden adapte olabilmesine, kendini onarmasına katkı sunulmaktadır. Bu aşamada, travma sonrası tetik halinde ve belirsizlik içerisinde bulunan afetzedeye destek olan kişilerin tutum ve davranışları önemli bir yer tutarken yeterli hassasiyet ve tecrübeye sahip kişiler yeterince bulunamamaktadır. Dolayısıyla insanların bu eksikliğini giderecek teknolojilere başvurulmaktadır.
Kanada’nın Alberta eyaletinin Fort McMurray bölgesinde yapılan bir araştırmada [Behav Ther. 2023 Mar;54(2):230-246] yangın felaketi ardından afetzedelerde gelişen travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), uykusuzluk, depresyon gibi durumlarda teknolojik çözümlerin etkisi gözlenmiştir. Araştırmada ortalama 45 yaşında, orta ve hafif düzeyde TSSB semptomları ve orta düzeyde depresyon veya eşik altı uykusuzluk semptomları bildiren, yüz otuz altı kişilik araştırma grubu tedavi 69; bekleme listesi 67 iki gruba randomize edilmiştir. Laval Üniversitesi web sitesinde yer alan RESILIENT çevrimiçi tedavi platformu TSSB, uyku ve depresyon, madde kullanımına bağlı bozukluklar ve uykusuzluk için bilişsel davranışçı terapi metoduna dayanarak geliştirilmiştir. İnsanların kendini ifade edebilme alanları sunması, çeşitli stratejilerle kendine ait farkındalık uyandırması gibi birçok egzersizle beraber aslında terapistten bağımsız olarak da ruhsal onarım sağlama imkanı sunmaktadır. Platform, uyku hijyeni, yatakta zamanın kısıtlanması, davranışsal aktivasyon, diyafragmatik nefes alma, problem çözme, farkındalık, özşefkat ve kabullenmeyi teşvik eden stratejiler; bilişsel yeniden yapılandırma; kabuslar için imgeleme prova terapisi gibi kanıta dayalı psikoterapötik bileşenleri sunan 12 modülü içermektedir. Tedavi grubundaki 69 kişiye 6 ayda bir 4 periyot olacak şekilde tedavi sonrasında başlayarak anket uygulanmıştır. Platformun etkisi kişisel bildirim anketi, iç tutarlılık test güvenilirliği, depresyon ölçeği, uyku şiddet indeksi, anksiyete bozukluğu ölçeği, hassasiyet ve engel ölçeği gibi 5 farklı test ve ölçekle boylamsal ve epidemiyolojik olarak değerlendirilmiştir. Değerlendirmenin ardından, bekleyen gruba kıyasla platform üzerinden tedavi alan hastaların üçte birinde travma sonrası stres, depresyon, uykusuzluk ve anksiyete semptom şiddetinde azalma gözlemlenmiştir. Önceki çalışmalardaki bulguları desteklemesiyle beraber hastalardaki iyileşmelerin ardından RESILIENT tedavi platformu güvenli olarak atfedilmiştir.
İki senelik araştırma sürecinin ardından iyileşmenin devam edip etmeyeceği hakkında bilgi mevcut değildir. Ancak, afetten sonra çevrimiçi psikolojik terapi eşliğinde 2 ayrı grupla çalışıp karşılaştırma yapılması araştırma süresince platformun verimli olduğunu göstermektedir. Bilgisayarlı psikoterapötik aracın kanıta dayalı akıl sağlığı hizmetlerine erişim sağlamakta başarılı olması, teknoloji destekli biliş sağlığının daha erişilebilir, güçlendirici ve sürdürülebilir bakım modellerine doğru yenilikçi adımları desteklemektedir.
