Yeni Bir Besin Türü: Virüs
Ayşe Elitaş
Virüsler doğada canlı formları kullanarak varlıklarını sürdürmektedir. Genetik materyal içermeleri, çoğalmaları ve mutasyon geçirmelerine rağmen canlı olarak kabul edilmemektedirler. Dolayısıyla sınıflandırılmaları konusunda tartışmalar mevcuttur. Virüsler birçok hastalığın birincil sebebi olabilmektedir. Bunun yanı sıra yeni yapılan bazı çalışmalar göstermiştir ki virüsler besin kaynağı olarak da kullanılabilirler.
Beslenme sırasında besinlerle beraber virüsler de tüketilmektedir. Geçtiğimiz günlerde yapılan bir çalışmaya [Proc Natl Acad Sci USA 2023 Jan 3;120(1):e2215000120] kadar da virüslerin enerji kaynağı olarak kullanılamayacağı düşünülmekteydi. Araştırmada besin kaynağı olarak virüs tükettiği (virovor) tespit edilen ilk canlı türü, tek hücreli protozoon olan Halteria olmuştur. Bu vakte kadar sadece bakteri tüketebildiği düşünülen Halteria aslında 1840’lı yıllardan beri bilinen tatlı su canlısıdır.
Çalışmada tatlı su kaynağından alınan Halteria, tek besin kaynağı kloro-virüs olacak şekilde besiyerlerine ekilerek gözlemlenmiştir. Kloro-virüsün bu deneyde besin kaynağı olarak seçilmesinde, dünyanın her yerindeki tatlı su kaynaklarında bol miktarda bulunması, kolay elde edilmesi ve tek hücreli ökaryotlarla endosimbiyoz olarak yaşaması gibi özellikleri etkili olmuştur. Gözlem sonucunda Halteria’ların sayısı artarken ortamdaki kloro-virüs sayısının azaldığı fark edilmiştir. Deney Paramecium ile tekrarlandığında ortamdaki virüs sayısının azaldığı ancak Paramecium sayısında bir artış olmadığı anlaşılmıştır.
Ortamdaki virüslerin besin olarak kullanımını kanıtlamak için kloro-virüsler floresan boya ile işaretlenmiştir. Çoğalan Halteria’lar floresan mikroskobunda gözlemlendiğinde parladıkları görülmüştür. Bu da Halteria’ların kloro-virüsleri tükettiği ve yapısına katarak işlevselleştirdiği anlamına gelmektedir. Paramecium da floresan boya ile işaretlenerek incelendiğinde sadece vakuollerde parlamalar olduğu tespit edilmiştir. Aynı deney farklı tür tatlı su canlıları ile tekrarlandığında Paramecium gibi vakuollerde birikim saptanmıştır. Yani diğer tatlı su tek hücrelileri, virüsleri yapılarına alabilirken enerji kaynağı olarak kullanamamıştır.
İlk virovor Halteria’nın kloro-virüslerinden enerji elde etmesi virüs dünyasında yeni bir alan açmıştır. İleride keşfedilebilecek diğer virovor türleri ve enerji yolaklarının aydınlatılması ile suların temizlenmesi, uzay sanayisi için potansiyel kaynak oluşturulması gibi pek çok alanda çalışılabilir. Bununla beraber virüslerin kanser tedavisinde ve çeşitli hastalıklar için aşı çalışmalarında da kullanılmaları söz konusudur. Dolayısıyla yeni kullanım alanlarını keşfetmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
